Άρτα:Ημέρα Μνήμης των Θυμάτων του Ολοκαυτώματος των Εβραίων

Από:Γιώργος Γκόντζος–Ημέρα μνήμης των Θυμάτων του Ολοκαυτώματος των Εβραίων είναι η 27η Ιανουαρίου, με την Άρτα να αποτελεί μια από τις περιοχές με την παλαιότερη Εβραϊκή Κοινότητα σε όλη τη χώρα, ενώ στην πόλη, ως γνωστόν, υπάρχει σήμερα το Μνημείο Εβραίων Μαρτύρων, στο Κάστρο.

Αξίζει να σημειωθεί, ότι οι πρώτες μαρτυρίες για την ύπαρξη Εβραϊκών οικογενειών στην πόλη της Άρτας αντλούνται από το έργο “Οδοιπορικό” του Ισπανού ραβίνου Βενιαμίν μπεν Γιονά, το 1173, όπου αναφέρεται  ότι υπήρχαν 100 εβραϊκές οικογένειες.

Την ίδια περίοδο χτίστηκε η πρώτη Συναγωγή, η “Γκρέκα”, και λειτούργησε το εβραϊκό νεκροταφείο στη θέση “Πετροβούνι”, στο λόφο Περάνθης, σε μια έκταση δέκα στρεμμάτων, που παραχωρήθηκε από την Αγία Θεοδώρα, σύζυγο του Μιχαήλ Κομνηνού.

Μετά την κατάκτηση της Άρτας από τους Τούρκους, το 1449, οι Εβραίοι έτυχαν θρησκευτικής και οικονομικής ελευθερίας. Με την απελευθέρωση της πόλης, οι Εβραίοι διατήρησαν τη θρησκευτική και οικονομική τους ελευθερία ενώ ο πληθυσμός τους όπως φάνηκε σε απογραφή της περιόδου, ήταν 800 άτομα. Κατά την απογραφή του 1939 η Κοινότητα αριθμούσε 500 περίπου μέλη, ενώ κατά τη Γερμανική Κατοχή είχε 384 Εβραίους, οι περισσότεροι από τους οποίους συνελήφθησαν το 1944 και οδηγήθηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης.

Με τη λήξη του Πολέμου επέστρεψαν 30 όμηροι και άλλοι 28 Εβραίοι που πρόλαβαν να διαφύγουν στα γύρω χωριά. Η Κοινότητα είχε απωλέσει το 84% του πληθυσμού της. Η παλιά Συναγωγή “Γκρέκα” είχε σχεδόν καταστραφεί, καθώς τα υπόλοιπα κοινοτικά κτίρια. Οι επιζήσαντες άρχισαν να εγκαθίστανται σε άλλες πόλεις της Ελλάδος ή μετανάστευσαν στο εξωτερικό. Το 1959 η Κοινότητα διαλύθηκε και λίγο αργότερα το εβραϊκό νεκροταφείο απαλλοτριώθηκε ενώ το οικόπεδο της Συναγωγής παραχωρήθηκε στο Δήμο.