Δημοτικό Ραδιόφωνο Ιωαννίνων Ο ήχος της πόλης από το 1989 
Από: Γιώργος Γκόντζος([email protected])— Στο ζήτημα του γλωσσικού εκλατινισμού των Ελλήνων και στο ερώτημα εάν μπορούν ή εάν πρέπει να αποτυπώνονται σε οποιαδήποτε αλφάβητο τα βλαχικά ιδιώματα της Ελλάδος επικεντρώθηκε η παρέμβαση(Ηχητικό ΕΔΩ) της φιλολόγου Έφης Μακρή, στην εκπομπή «ό,τι πεις εσύ» (Γιώργος Γκόντζος στο δημοτικό ραδιόφωνο Ιωαννίνων.Στην συζήτηση , η οποία είχε αναφορά και στο άρθρο της με τίτλο «ΤΟ ΑΝΥΠΑΡΚΤΟ ΕΘΝΟΣ ΤΩΝ ARMÂNI ΣΤΗ ΒΑΛΚΑΝΙΚΗ» , που δημοσιεύτηκε στο geonews.gr., η Έφη Μακρή ανέφερε ιστορικές πηγές και τεκμήρια για τον γλωσσικό εκλατινισμό των Θεσσαλών, και τόνισε πως οι εκλατινισμένοι πληθυσμοί της χώρας μας δεν αποτελούσαν ποτέ ξεχωριστό έθνος και ασφαλώς είναι Έλληνες ως προς το γένος, γι’ αυτό και δεν τίθεται θέμα μειονότητας ή περί ξεχωριστού έθνους Αρμάνων στη Βαλκανική.
Αναφορικά με τη γλωσσολογική μελέτη των βλαχικών ιδιωμάτων υπογράμμισε πως είναι θετικό να μελετάται η γλώσσα και ο πολιτισμός των βλαχόφωνων και από την άλλη πλευρά , είναι μάλλον αδύνατο να αποτυπωθούν γραπτώς σε οποιοδήποτε αλφάβητο πλην του ελληνικού καθώς οι ομιλούντες των προφορικών αυτών ιδιωμάτων, τα οποία άλλωστε εμπεριέχουν χιλιάδες ελληνικές λέξεις, αγνοούν το λατινικό ή οποιοδήποτε άλλο αλφάβητο και ασφαλώς δεν υπάρχει και καμία χρηστική αξία για την καθημερινότητάς τους.
Το άρθρο της είναι το ακόλουθο:
Το ανύπαρκτο έθνος των Armâni στη Βαλκανική
Κι ενώ πολλοί θεωρούσαν πως στην εποχή μας έχει εκλείψει πια η ρουμανική προπαγάνδα που ήθελε τους βλαχόφωνους Έλληνες ως απόγονους των Ρουμάνων, τα τελευταία χρόνια διάφοροι κύκλοι ασχολούνται εντόνως και συστηματικά με το ζήτημα των Βλάχων της Βαλκανικής, προσπαθώντας να τους παρουσιάσουν ως ξεχωριστό έθνος.
Με το πρόσχημα, λοιπόν, της μελέτης της γλώσσας των Βλάχων και της γραπτής απόδοσής της, ανοίγουν τον «ασκό του Αιόλου» δημιουργώντας την εντύπωση αφενός πως οι Βλάχοι της Βαλκανικής ομιλούν μία ενιαία γλώσσα και αφετέρου πως πρόκειται για μια καταπιεσμένη εθνότητα των Βαλκανίων (!)
Η ρουμανική προπαγάνδα
Ο G. Weigand, Γερμανός ρωμανιστής – βαλκανολόγος, το 1888 τύπωσε το βιβλίο του «Η γλώσσα των Βλάχων του Ολύμπου» και στη συνέχεια κυκλοφόρησε το δίτομο έργο του «Οι Αρωμούνοι», για το οποίο δήλωσε ξαφνιασμένος Ο Γ. Χατζιδάκις, ο πατέρας της ελληνικής γλωσσολογίας: «Απορώ που εύρε τους Αρωμούνους ο κ. καθηγητής».
Ο διακεκριμένος δηλαδή Έλληνας γλωσσολόγος υποστήριζε ότι ο Weigand καταχώρισε έναν ανύπαρκτο όρο, ενώ πραγματικά επρόκειτο για τον μόνο αποδεκτό από τους Βλάχους, οι όποιοι αυτοαποκαλούνται Αρωμούνοι (πρόφ. Armâni), και συμβάλλει εξαιρετικά στην απόδειξη της ελληνικότητάς τους.
Βέβαια, ο διακεκριμένος Γερμανός ρωμανιστής – βαλκανολόγος δεν ασχολήθηκε αυθόρμητα με τη μελέτη του γλωσσικού Ιδιώματος των Βλάχων του Ολύμπου. Σε συνάρτηση με την ευρύτερη ρωμανολογική διερεύνηση της Ν.Α. Ευρώπης είχε ιδρύσει στη Λειψία το «Ινστιτούτο Ρουμανικής Γλώσσας» με αδρότατες επιδοτήσεις από το κρατικό ταμείο της Ρουμανίας, χάρη στις όποιες εκδιδόταν και το περιοδικό «Balkan Archiv» και σειρά αυτοτελών συγγραμμάτων, όπως το έργο του «Οι Αρωμούνοι».
Σχετικά βέβαια με τη δράση της Ρουμανικής προπαγάνδας για το θέμα των Βλάχων και την ελληνικότητα των Βλάχων της Ηπείρου, της Θεσσαλίας και της Μακεδονίας έχουμε αναφερθεί και σε παλαιότερες δημοσιεύσεις. Κι ενώ κάποιοι ίσως θεωρούν πως μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο έληξε οριστικά το θέμα της προσπάθειας της προπαγάνδας να παρουσιάσει τους βλαχόφωνους Έλληνες ως Ρουμάνους ή «ρουμανίζοντες», στην πραγματικότητα η δράση τέτοιων προπαγανδιστικών κύκλων στη Βαλκανική δεν σταμάτησε ποτέ έως σήμερα.
Συγκεκριμένα, την 26η Μαΐου 1947 στη μεγάλη συνεδρίαση της «Μακεδονορουμανικής Εταιρείας» του Βουκουρεστίου συντάχθηκε και εγκρίθηκε ψήφισμα διαμαρτυρίας για την «κακομεταχείρισιν του Ρουμανικού λαού εις την Ελλάδα»! Στις αθηναϊκές εφημερίδες της 24ης Απριλίου 1948 δημοσιεύτηκε η είδηση: «Κατά τηλεγράφημα πρός το Υπουργείον Εξωτερικών, η Ρουμανική κυβέρνησις, διά του εν Βελιγραδίου πρεσβευτού της, επέδωσε προς τον Έλληνα ομόλογόν του διαμαρτυρίαν, διά τας δήθεν διώξεις, τας οποίας υφίστανται αι εν Ελλάδι Ρουμανικοί μειονότητες».
Η γλώσσα των Βλάχων της Ελλάδας και η λαογραφία
Έναν αιώνα μετά την εμφάνιση του Weigand στον Όλυμπο, Γερμανοί έκαναν πάλι την εμφάνισή τους στον Όλυμπο. Η γνωστότερη και περισσότερο συγκροτημένη ομάδα ήταν του πανεπιστημίου της Κολωνίας, την όποια διεύθυνε ο καθηγητής I. Kramer. Στον πρόλογο άρθρου του, που επιγραφόταν «Ένα γλωσσολογικό ταξίδι στους Βλάχους της Ελλάδος», έγραφε τα εξής: «Το φροντιστήριο των νεολατινικών γλωσσών του Πανεπιστημίου της Κολωνίας απασχολείται και με τα ρωμανικά ιδιώματα, που μιλιούνται στα Βαλκάνια. Η γλώσσα των Βλάχων της Ελλάδος είναι πολύ ενδιαφέρουσα, γιατί είναι πολύ αρχαϊκή και γιατί δεν έχει σχέση με κανένα ρωμανικό ιδίωμα που γράφεται ή που έχει κάποια λογοτεχνική μορφή, το βλάχικο ιδίωμα είναι έτσι ανεπηρέαστο».
Ισχυρότατα πάλι τεκμήρια της ελληνικότητας των Βλάχων παρέχει και η λαογραφική έρευνα. Στις αρχές του 20ού αιώνα οι Άγγλοι Alan J. A. Wace – Maurice S. Thompson στο ογκώδες σύγγραμμά τους «Οι Νομάδες των Βαλκανίων», τονίζουν ότι τα ήθη και τα έθιμα των Βλάχων είναι ελληνικά. Γενικά, ο λαϊκός πολιτισμός τους αποτελεί πολύτιμη μαρτυρία της ελληνικής καταγωγής τους.
Ασφαλώς, την ελληνική καταγωγή των Βλάχων μαρτυρούν τα ελληνικά γλωσσικά στοιχεία των ρωμαϊκών χρόνων σωζόμενα στο νεολατινικό ιδίωμα των Βλάχων, στην κουτσοβλαχική, αρωμουνική. Αυτά απουσιάζουν από την ρουμανική γλώσσα και αποκλείουν οποιαδήποτε φυλετική σχέση Βλάχων και Ρουμάνων. Τη φυλετική συγγένεια είχε αμφισβητήσει άλλωστε και ο διασημότερος ρωμανιστής-βαλκανολόγος, καθηγητής του πανεπιστημίου Βουκουρεστίου, T. Papahagi με την ουσιώδη διαφορά Βλάχων και Ρουμάνων στη μουσική των δημοτικών τραγουδιών, στο χορό και στην ενδυμασία.
Ο Γάλλος Bruno Helly για την εκλατίνιση στη Θεσσαλία
Για την εκλατίνιση μερών της Θεσσαλίας και συγκεκριμένα για την περιοχή των Φερών γράφει ο Γάλλος Bruno Helly: «Από τις επιγραφές προκύπτει ότι από τον 1ο αι. π.Χ. πολλαπλασιάζονται οι Έλληνες που φέρουν λατινικά ονόματα: Σαλβία, Σεκούνδα, Μάρκος, Σεβήρος. Την ίδια εποχή, πολλοί φέρουν ονόματα λατινικών γενών και δεν κατάγονται βέβαια από την Ιταλία αυτοί που γίνονται ταγοί στη Λάρισα, που νικούν σε διαγωνισμούς επιγράμματος ή σε παραδοσιακά αγωνίσματα, που απελευθερώνουν δούλους σύμφωνα με τη νομοθεσία του κοινού. Φαίνεται ότι σταδιακά συγκροτήθηκε όχι μόνο στις πόλεις, αλλά και στην ύπαιθρο, μια κατηγορία Θεσσαλών πολύ βαθύτερα επηρεασμένη από τη λατινική γλώσσα. Αυτή η επίδραση θα έπρεπε ίσως να συσχετισθεί με την ύπαρξη αυτοκρατορικών κτήσεων στις Φερές και ασφαλώς και στα βορειοδυτικά, μεταξύ του Ολύμπου και της Πίνδου, στα σύνορα τας επαρχίας. Εκεί ακριβώς βρέθηκαν οι περισσότερες λατινικές επιγραφές της Θεσσαλίας, οριοθετικές επιγραφές, μιλιάρια – επίσημα κείμενα βέβαια, το περιεχόμενο όμως των οποίων ήταν σημαντικό για την καθημερινή ζωή των κατοίκων».
Οι Έλληνες υπερτερούσαν στη Βαλκανική
Ενδεικτική είναι η πληροφορία του Ιωάννου Λυδού, βυζαντινού χρονογράφου του 6ου αιώνα: «Νόμος ἀρχαίος ἦν πάντα μέν τά όπωσοῦν πραττόμενα παρά τοῖς ἐπάρχοις, τάχα δέ καί ταῖς ἄλλαις τῶν ἀρχῶν, τοῖς Ἰταλῶν ἐκφωνεῖσθαι ῥήμασιν… τά δέ περί τήν Εὐρώπην (δηλ. χερσόνησο του Αίμου) πραττόμενα πάντα τήν ἀρχαιότητα διεφύλαξεν ἐξ ἀνάγκης, διά τό τούς αὐτής οἰκήτορας καίπερ Ἕλληνας ἐκ τοῦ πλείονος ὄντας, τῇ τῶν Ἰταλῶν φθέγγεσθαι φωνή, καί μάλιστα τούς δημοσιεύοντας». Σαφέστατα, λοιπόν, ο Λυδός αναφέρει ότι κατά τον 6ο αιώνα μ.Χ. οι Έλληνες υπερτερούσαν στη Βαλκανική, αλλά ήταν εκλατινισμένοι γλωσσικά.
Οι κάτοικοι της Πίνδου καθαρότατοι Έλληνες
Ο Ακαδημαϊκός Αντώνιος Κεραμόπουλλος με τεκμηρίωση εκπληκτική έγραφε σχετικά: «Φυλετικώς οι Κουτσόβλαχοι είναι πιθανώς οι καθαρώτατοι των Ελλήνων, επειδή ήσαν οι ολιγώτερον προσιτοί εις επιμιξίαν, ως και τινες άλλοι Έλληνες αποκέντρων πτωχών μερών. Αν ονομάζω τους Πινδίους καθαρωτάτους Έλληνας, πράττω τούτο σχετικώς, διότι δεν φρονώ, ότι οι λαοί, μάλιστα οι του πολιτισμού, είναι καθαροί ως ο κρύσταλλος και άμεικτοι μετ’ άλλων. Και οι Έλληνες υπέστησαν μείξιν, όπου ήσαν προσιτοί, ήκιστα όμως οι Πίνδιοι. Δάκες δε ουδέποτε ήλθον εις Πίνδον, ει και Πίνδιοι μεταβαίνουσι καί σήμερον εις Δακίαν».
Το 1964, ο νεαρός τότε επιστήμονας, Κων. Ευθ. Αναγνωστόπουλος, δημοσιεύει σε τοπική καθημερινή εφημερίδα των Τρικάλων επί σειρά ημερών το εκτενέστατο και εμπεριστατωμένο κείμενο «Κουτσόβλαχοι – Ελληνόβλαχοι της ελληνικής χερσονήσου» με τον χαρακτηριστικό επίτιτλο «ο μύθος περί μειονότητος». Ακόμη, το 1984, ο Φ.Ι.ΛΟ.Σ. ενημερώνει τους Τρικαλινούς με διάλεξη και επίκαιρα δημοσιεύματα, στα όποια σκιαγραφείται η λερναία Ύδρα της προπαγάνδας και ζητείται από τους Βλάχους διαρκής επαγρύπνηση.
Το σίγουρο είναι πως οι Βλάχοι μιλούν και γράφουν ελληνικά. Σε μερικές περιπτώσεις, πάντοτε δε σε στενό οικογενειακό ή φιλικό και επαγγελματικό περιβάλλον, κάνουν χρήση της αρωμουνικής σε συνεχή λόγο, κατά κανόνα ανάμεικτο, ελληνοβλαχικό, ή εναλλάξ με την ελληνική γλώσσα, διότι η γνώση της πρώτης σπανίζει, της δε δεύτερης είναι καθολική. Στον γραπτό λόγο οποιασδήποτε μορφής χρησιμοποιούν μόνον την ελληνική γλώσσα.
Επομένως, η λατινική γραφή δεν υπηρετεί την επιστήμη ούτε τις καθημερινές ανάγκες των Βλάχων. Άλλωστε, οι Βλάχοι δεν γνωρίζουν τη λατινική γραφή. Συνεπώς, τα διάφορα γλωσσικά ιδιώματα των βλαχόφωνων Ελλήνων δεν μπορούν και δεν έχει νόημα να αποτυπωθούν σε οποιαδήποτε αλφάβητο. Αν πάλι κάποιος επιθυμεί να αποτυπώσει το βλαχικό ιδίωμα γραπτώς, χρησιμοποιεί το ελληνικό αλφάβητο, αφού είναι διανθισμένο με πολλές ελληνικές λέξεις.
Άλλωστε, σε τι είδους αλφάβητο θα αποτύπωνε η βλαχόφωνη μαγείρισσα των Τρικάλων το «κουθάμ’ λάδι του τηγάνι», στο λατινικό ή στο κυριλλικό;
Πηγή:
ΒΑΛΚΑΝΙΑ ΚΑΙ ΒΛΑΧΟΙ
| Επιμέλεια: Ε. Μακρή |
