Δημοτικό Ραδιόφωνο Ιωαννίνων Ο ήχος της πόλης από το 1989 
Από:Γιώργος Γκόντζος([email protected])—{..}(*)Το άρθρο δημοσιεύτηκε στο Ενημερωτικό Δελτίο του KReport και αναδημοσιεύεται με την άδεια του Ενημερωτικού Δελτίου{..}
Κινδυνεύει η δημοκρατία; Του Μωυσή Ελισάφ
«το βέλτιστον αεί, μη το ράστον άπαντας
λέγειν».
(Δημοσθένης, «Περί των εν Χερρονήσω. 72)
Κινδυνεύει η δημοκρατία; Η προφανής απάντηση είναι όχι. Τουλάχιστον για
τις χώρες που επικρατεί. Αρκεί, για την αισιόδοξη αυτή απάντηση το γεγονός ότι ήδη μέχρι το 1970 υπήρχαν μόλις 35 δημοκρατίες με εκλογικές διαδικασίες,αριθμός που έκτοτε αυξάνονταν συνεχώς, για να φτάσει τις 120 το 2.000 με τη μεγαλύτερη επιτάχυνση να έχει σημειωθεί μετά το 1989. Από τα μέσα της 10ετίας του 2.000 η τάση αυτή άρχισε να αντιστρέφεται και ο συνολικός αριθμός να μειώνεται. Αντίθετα, ο αριθμός των απολυταρχικών χωρών να αυξάνεται τις τελευταίες δυο 10ετίες, με την Κίνα, μάλιστα, να απειλεί και ως πρώτη οικονομική δύναμη τον πλανήτη όλο. Αλλά, κατά τον F. Fukuyama, στην ίδια κατηγορία θα μπορούσαν να ενταχτούν στις νεότερες εποχές και οι Β. Πούτιν της Ρωσίας, ο Ρ.Ερντογάν της Τουρκίας, ο Β. Όρμπαν της Ουγγαρίας, ο Γ. Κατσίνσκι τηςΠολωνίας ή τα ακόμη νεότερα λαϊκιστικά κινήματα, όρα Ντ. Τραμπ των ΗΠΑ,Τζόνσον της Αγγλίας, κ.λπ . Μπορούμε συνεπώς να πούμε ότι η αρνητική απάντηση που επικαλεστήκαμε στην αρχή μάλλον είναι πολύ αισιόδοξη.
Το πιο ανησυχητικό, για την αντίστροφη αυτή τάση της δημοκρατίας, είναι το γεγονός ότι οι απειλές εναντίον της δεν προέρχονται τόσο από τους αντιπάλους της, αλλά προκύπτουν μέσα από τη λειτουργία των ίδιων των δημοκρατιών, είτε πρόκειται για δήμο, κράτος ή ένωση κρατών. Η δημοκρατία υπόσχεται πολλά,συχνά, όμως επιτυγχάνει λίγα. Οι αιρετοί άρχοντες εξουσιοδοτούνται να επιλύουν τα προβλήματα της συνύπαρξης κατ’ επιθυμία της «βούλησης του λαού» και στη βάση του «κοινού συμφέροντος». Που σημαίνει να είναι ικανοί – και να το θέλουν να αναζητούν την πράγματι δυσπροσέγγιστη, αν μη ανύπαρκτη, βούληση των
πολλών, αλλά και τα εξίσου δυσπρόσιτα σημεία συνομολόγησης, ώστε τα
κ ο ι ν ά προβλήματα της συνύπαρξης να έχουν όσο γίνεται κ ο ι ν ή απόφαση.
Στην πράξη, όμως, τα πράγματα εξελίσσονται διαφορετικά και η υπονόμευση της δημοκρατίας αρχίζει από πολύ μακριά: Οι υποψήφιοι αιρετοί για να λάβουν το χρίσμα του αιρετού άρχοντα, συχνά επιλέγουν να είναι στο ακροατήριό τους ευχάριστοι παρά χρήσιμοι. Που σημαίνει συντάσσονται περισσότερο με την προσωπική ωφέλεια και όχι με την υπηρεσία του δημόσιου συμφέροντος.
Από το σημείο αυτό αρχίζουν οι ρωγμές της δημοκρατίας. Η συλλογική βούληση των πολιτών παροπλίζεται, όταν δεν παραμορφώνεται από αστήρικτες υποσχέσεις. Οι ίδιοι οι πολίτες διολισθαίνουν προς τον «ήδιστο» λόγο και συνωστίζονται πίσω από δημαγωγούς τους οποίους ανακηρύσσουν σε βραχύβιους σωτήρες. Με συνέπεια η δημοκρατία να αιχμαλωτίζεται από ισχυρές ομάδες συμφερόντων, να εγκλωβίζεται σε μια άκαμπτη δομή και να καθίσταται ανίκανη πλέον να μεταρρυθμιστεί μόνη της.
Άλλοι ισχυροί παράγοντες που κάνουν τα πράγματα δυσκολότερα για τη δημοκρατία είναι η ίδια η φύση πολλών προβλημάτων, όπως το προσφυγικό, η κλιματική αλλαγή, η διαρκώς παγκοσμιοποιούμενη οικονομία, η εφιαλτική διεύρυνση των ανισοτήτων κ.ά. ,προβλήματα που, ενώ δεν μπορούν να βρούνε τη λύση τους σε εθνικό επίπεδο, γεγονός που τελικά χρεώνεται αρνητικά στη δημοκρατία, εξελίσσονται σχεδόν στα τυφλά, αφού, από την άλλη πλευρά,προσκρούουν στην έλλειψη δημοκρατικά αξιόπιστων υπερεθνικών κέντρων, όπου θα μπορούσε να αναζητηθεί η λύση τους. Γεγονός που κάνει τον πολίτη, πηγή κάθε εξουσίας, να στρέφεται όλο και περισσότερο προς το καταφύγιο του εαυτού του και να απομακρύνεται από τη δυσθεώρητη άλλωστε ιδέα του συλλογικού συμφέροντος.
Η παραπάνω κατάσταση δυσχεραίνεται περισσότερο και από τον δημόσιο λόγο, είτε πρόκειται για τα εθνικά κοινοβούλια ή τα δημοτικά συμβούλια: Ένας λόγος που κυρίως στόχο δεν έχει το πρόβλημα και τις δυσχέρειές του, αλλά πρωτίστως την εξουδετέρωση του διαφορετικού. Όπου ο διάλογος μεταβάλλεται σε εργαλείο κατίσχυσης. Δεν διερευνά αλλά καταγγέλλει. Επιδίδεται κυρίως σε μια σκληρή αντιπαράθεση αναπόδεικτων και ανυποστήρικτων «βεβαιοτήτων».
Από ’δω οι άγγελοι από εκεί οι δαίμονες και αντιστρόφως. Η δημόσια ζωή εξαντλείται σε μονομαχίες. Η αναζήτηση μιας συνολικής ευρυγώνιας οπτικής με στόχο τον πολύπλευρο φωτισμό του προβλήματος, αλλά και την ενημέρωση του πολίτη, σχεδόν δεν ενδιαφέρει κανέναν. Ο λόγος περνάει στις κάθε είδους «διασημότητες». Πέστε και ασημαντότητες, όπως θα έλεγε ο Καστοριάδης. Οι μονόλογοι θριαμβεύουν. Το πνεύμα περνάει στα απόκεντρα, όταν δεν περνάει στην παρανομία.
Στη δημοκρατία υπάρχουν – και ευτυχώς – διαφορετικές απόψεις. Δεν υπάρχουν όμως αντίπαλοι. Αντίπαλος διαρκής είναι τα προβλήματα των πολιτών.Που δυστυχώς γίνονται όλο και πιο περίπλοκα. Αντίπαλος είναι η πραγματικότητα. Ατσάλινη, αναλλοίωτη. Και όσο και αν συχνά στα πολιτικά μπαλκόνια φτιασιδώνεται από τους πολιτικούς καιροσκόπους, όσο και αν η ομίχλη της ιδιοτέλειας συχνά σκεπάζει τα όρια του πραγματικού με το επινοημένο, όσο και αν αποφεύγουμε να δεχτούμε το βάρος της αλήθειας και της δικής μας ευθύνης και προσφεύγουμε σε ανύπαρκτους πολιτικούς μεσσίες, η πραγματικότητα μένει εκεί ασάλευτη και καραδοκεί. Και τελικά στέλνει τους λογαριασμούς.
Μη λησμονούμε ότι αυτορρυθμιζόμενη σταθεροποίηση της κοινωνίας δεν υπάρχει. Μόνο η προώθηση του κοινού καλού μπορεί να μας βγάλει από την έρημο των αχαλίνωτων προσωπικών φιλοδοξιών. Αλλά για να συμβεί αυτό θα πρέπει προηγουμένως η έννοια του δημόσιου συμφέροντος να ενσωματωθεί σε μεγάλο ποσοστό στον συλλογικό τρόπο σκέψης των ανθρώπων που απευθύνεται.Να γίνει μέρος των πεποιθήσεών τους. Περισσότερο από αναγκαίο είναι η έννοια του κοινού καλού να ενσωματωθεί χωρίς εκπτώσεις στο σύνολο των αντιπροσώπων, ανεξάρτητα από τις όποιες πολιτικές διαφορές. Και κάτι ακόμη,χωρίς π ο λ ι τ ι κ ή δημοκρατία δεν μπορεί να υπάρξει κ ο ι ν ω ν ι κ ή δημοκρατία.
Τέλος, οι άνθρωποι που δημιουργούν την Ιστορία είναι οι ίδιοι που τελικά την αγνοούν. Και είναι οι ίδιοι που οραματίζονται την αυτονομία όπου ριζώνει και βλασταίνει η δημοκρατία. Αλλά είναι και πάλι οι ίδιοι που με τις πράξεις τους ακυρώνουν την αποτελεσματικότητά της. Με αποτέλεσμα η δημοκρατία εξαιτίας των αντιφάσεων που καλλιεργεί στο εσωτερικό της να συνοδεύεται από διαρκή μείωση της αποτελεσματικότητας της. Και να ανοίγει την πόρτα στην άποψη ότι τελικά δεν μπορούμε να αυτοκυβερνηθούμε. Ήτοι, δεν κάνουμε χωρίς τσοπάνη.
