Δημοτικό Ραδιόφωνο Ιωαννίνων Ο ήχος της πόλης από το 1989 
Από: ΕΒΙΤΑ ΘΕΟΧΑΡΗ/ EVITA THEOCHARI
Το μοιρολόι της Ηπείρου είτε ως αυτοσχέδιο δημιούργημα είτε ως ποιητική σύνθεση εσωκλείει έντονα συναισθήματα, που αποπνέουν έναν λυρισμό. Σε αυτό αποτυπώνεται η εμπνευσμένη ποιητική φαντασία του λαϊκού δημιουργού με πλούτο εικόνων και σχημάτων λόγου, όπου παράλληλα με τη βίωση της επώδυνης κατάστασης και την καταδίκη του Χάρου υπάρχει η θαρραλέα και αξιοπρεπής αντιμετώπισή του.
Με το μοιρολόι εξωτερικεύονται δυνατά συναισθήματα, πόνου για τον χαμό κάποιου λόγω θανάτου, καθώς και λόγω απομάκρυνσης από την ιδιαίτερη πατρίδα για την αναζήτηση καλύτερης τύχης. Η οδύνη του θανάτου συχνά ταυτίζεται στα τραγούδια με την οδύνη της ξενιτιάς, του αποχωρισμού με τις δυσκολίες στα ταξίδια και στην επικοινωνία με τους οικείους και την ανασφάλεια για τη νέα αρχή στον ξένο τόπο.
«Την ξενιτιά, την αρφανιά, την πίκρα, την αγάπη, τα τέσσερα τα ζύγισαν, βαρύτερα ειν΄ τα ξένα», (δημοτικό τραγούδι)
Επίσης, στα τραγούδια του γάμου στις “παραδοσιακές” κοινωνίες εκδηλώνεται η θλίψη του αποχωρισμού ταυτόχρονα με τη χαρά για το νέο ξεκίνημα. Το ίδιο συμβαίνει καιστο μοιρολόι, διότι εκτός από τον πόνο και τη νοσταλγία του ξενιτεμένου, εκφράζεται και το συναίσθημα της χαράς.
Για δύο συνεχόμενες Κυριακές, συνεπώς, 14 & 21/3/21, λίγα λεπτά μετά τη 13.00, σας περιμένω στο χοροστάσι της καρδιάς μας, γύρω από τη “Μουσική Κερασιά”, με πολλή μουσική και λόγο. Το θέμα συζήτησης είναι “Το μοιρολόι της Ηπείρου“.
Αισθάνομαι ιδιαίτερη τιμή και χαρά για τη συνομιλία με τους ξεχωριστούς μου καλεσμένους, τους οποίους συνάντησα κάποιους μήνες νωρίτερα, κατά τη διάρκεια των τηλεοπτικών γυρισμάτων ενός ντοκιμαντέρ για το ηπειρώτικο μοιρολόι, που πραγματοποίησαν στην Ήπειρο. Πρόκειται για την κυρία Ρενάτα Δαλιανούδη, εκλεγμένη επίκουρη καθηγήτρια στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Εθνομουσικολόγος και υπεύθυνη για την αρχειακή – εθνογραφική έρευνα και την επιστημονική επιμέλεια του ντοκιμαντέρ, η οποία θα μας μιλήσει για τα είδη του ηπειρώτικου μοιρολογιού και θα αναλύσει τα μουσικολογικά και κοινωνικά χαρακτηριστικά του, και τον κύριο Νίκο Παπαθανασίου, τον σκηνοθέτη του ντοκιμαντέρ, ο οποίος έχει μακρά πορεία στον χώρο αυτό. όπως και στη σειρά ντοκιμαντέρ όπου ανήκει το συγκεκριμένο. Μαζί του θα συζητήσω για την επιτυχημένη διαδρομή της σειράς αυτής των ντοκιμαντέρ. Ακόμη, ως Ηπειρώτης, με βιωμένη εμπειρία στα έθιμα και λαϊκά δρώμενα, θα μας μεταφέρει θύμησες από την Ήπειρο των νεανικών του χρόνων και μέσα από τη ματιά του επαγγελματία σκηνοθέτη.
Το ντοκιμαντέρ αυτό αποτελείται από δύο μέρη: το “Ηπειρώτικο μοιρολόγι…. του θρήνου” και το “Ηπειρώτικο μοιρολόγι…. της ξενιτιάς”. Συμπεριλαμβάνεται στη σειρά ντοκιμαντέρ “Σαν Παραμύθι” και θα προβληθεί από την ΕΡΤ2, την Κυριακή 21 και 28 Μαρτίου στις 12 το μεσημέρι.
Ο κος. Νίκος Παπαθανασίου, βραβευμένος σκηνοθέτης, έχει παρουσιάσει στο κοινό χιλιάδες ντοκιμαντέρ. Η σειρά των ντοκιμαντέρ “Σαν Παραμύθι” συνεχίζει μία επιτυχημένη πορεία σχεδόν 18 ετών. Στη συνομιλία μας αναφέρει ότι η σειρά αυτή προέκυψε από “[…] πρόσωπα που […] μένανε πίσω, ενώ είχανε πολύ σημαντική προσφορά στον τόπο.“.
“[…] έβλεπα κάποιους κρυμμένους ήρωες ή θαμμένους, που δεν είχανε βγει ποτέ στην επιφάνεια. Και σκέφτηκα λοιπόν πως αυτοί οι άνθρωποι θα έπρεπε να βγουν.“, (Νίκος Παπαθανασίου)
Είναι η πρώτη φορά στην ελληνική τηλεόραση, μας πληροφορεί ο κος. Παπαθανασίου, που καταγράφεται και παρουσιάζεται το μοιρολόι της Ηπείρου μέσω ενός ντοκιμαντέρ.
Η κα. Ρενάτα Δαλιανούδη τονίζει στη συζήτησή μας ότι τα μοιρολόγια είναι καθιστικά, φωνητικά ή οργανικά. Είναι ελεύθερου ρυθμού. Υπάρχουν βέβαια και περιπτώσεις με εμμελή λόγο και έμμετρο στίχο με τη συνοδεία μουσικής. Επιπλέον, είναι κατά κύριο λόγο αυτοσχεδιαστικά τραγούδια ως προς το στίχο κι ως προς τα μουσικά μοτίβα.
“Η Ήπειρος έχει την ιδιαιτερότητα να έχει και οργανικά μοιρολόγια, τα οποία συνήθως συνδέονται και με περιπτώσεις και καταστάσεις χαράς και διασκέδασης.“, (Ρενάτα Δαλιανούδη)
Τα μοιρολόγια, αναφέρει, εκφράζουν έντονα συναισθήματα, όπως ο πόνος, το πάθος με την αρχαιοελληνική έννοια, ο νόστος και η χαρά. Σε κάθε γλέντι υπάρχει γενικότερα το αίσθημα της απομάκρυνσης από τη φυσική παρουσία.
“Ακόμα και στη χαρά, ακόμα και στο γλέντι, ενυπάρχει η έννοια του πόνου και της απουσίας. Δηλαδή ξεκινάει ένα γλέντι, ξεκινάει ένα πανηγύρι, ξεκινάει πρώτα, τιμώντας αυτούς που έχουνε φύγει είτε έχουνε φύγει από τη ζωή λόγω θανάτου είτε είναι μακριά μας και δεν τους έχουμε κοντά μας να είναι συν-κοινωνοί αυτού του συμποσίου, αυτού του γλεντιού, της χαράς. Οπότε είναι ένας φόρος τιμής και ταυτόχρονα μία ψυχική ανάταση, κυρίως για τον Ηπειρώτη.“, (Ρενάτα Δαλιανούδη)
Στον γάμο επίσης, επισημαίνει στο πλαίσιο των προβιομηχανικών κοινωνιών συνυπάρχει η αίσθηση του αποχωρισμού και η αίσθηση της χαράς, όπως άλλωστε συμβαίνει και στον ελληνικό πολιτισμό και στη ζωή μας με τη συχνή παρουσία των διπόλων “λαϊκό – λόγιο”, “λύπη – χαρά”, “μέρα – νύχτα”. “Η φύση έχει προνοήσει για τις αλλαγές αυτές.“, αναφέρει χαρακτηριστικά.
Στο ντοκιμαντέρ συμμετέχουν αξιόλογοι άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών. Εκτός από την κα. Ρενάτα Δαλιανούδη, θα μιλήσουν ο κος. Βασίλης Νιτσιάκος, Καθηγητής Κοινωνικής Λαογραφίας του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, η κα. Νάντια Σερεμετάκη, Καθηγήτρια Πολιτισμικής Ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης. η κα. Βασιλική Χρυσανθοπούλου, Επίκουρη Καθηγήτρια Κοινωνικής Λαογραφίας στο Ε.Κ.Π.Α., ο κος. Κώστας Λώλης, μουσικός και συνθέτης, ο κος. Παναγιώτης Τζόκας, Πολιτισμολόγος και παραγωγός στην ΕΡΑ Ιωαννίνων, ο κος. Παντελής Μπουκάλας, δημοσιογράφος και ερευνητής δημοτικού τραγουδιού, ο κος. Σάββας Σιάτρας, τραγουδιστής του δημοτικού τραγουδιού, ο κος. Νίκος Φιλιππίδης, μουσικός του κλαρίνου, ο κος. Πετρο-Λούκας Χαλκιάς, μουσικός του κλαρίνου και η κα. Φεβρωνία Ρεβύνθη, παραγωγός στην ΕΡΑ Ιωαννίνων.
Επιπλέον, θα εμφανιστούν μουσικές κομπανίες με σπουδαία πορεία στον χώρο της παραδοσιακής μουσικής της Ηπείρου. Ο Πετρο-Λούκας Χαλκιάς (κλαρίνο) και η κομπανία του: Βαγγέλης Κουμζής (βιολί), Χριστόφορος Ζούμπας (λαούτο), Θοδωρής Μπαλντούμας (ντέφι). Ακόμη, ο Σάββας Σιάτρας (τραγούδι) με την κομπανία του: Βασίλης Παπαγεωργίου (κλαρίνο), Λ. Τζόκας (βιολί), Γιάννης Διαμάντης (λαούτο), Κώστας Σιάτρας (ντέφι). Επίσης, ο Νίκος Φιλιππίδης (κλαρίνο) με την κομπανία του: Κώστας Κίκιλης (βιολί), Κώστας Φιλιππίδης (λαούτο), Λευκοθέα Φιλιππίδη (τραγούδι), καθώς και η Παγώνα Αθανασίου (τραγούδι) με τους μουσικούς: Θανάσης Χαλιλόπουλος (κλαρίνο), Κώστας Κίκιλης (βιολί), Κώστας Μερετάκης (κρουστά). Συνακόλουθα, η Κατερίνα Ζάκκα (τραγούδι) μαζί με τους μουσικούς του Πετρο-Λούκα Χαλκιά. Τέλος, ο Κώστας Κωσταγιώργος (βιολί) μαζί με τον Φώτη Παπαζήκο (τραγούδι) και τον Γιάννη Διαμάντη (λαούτο).
Συντονιστείτε επομένως, διότι πολλά ενδιαφέροντα έχουμε να μάθουμε…
στη “Μουσική Κερασιά, με την Εβίτα Θεοχάρη”
Σας ευχαριστώ !
Μας ακούτε… 98, 7 & dimotikoradiofono.gr
