Δημοτικό Ραδιόφωνο Ιωαννίνων Ο ήχος της πόλης από το 1989 
Από: ΕΒΙΤΑ ΘΕΟΧΑΡΗ/ EVITA THEOCHARI
Αύριο, Κυριακή της Απόκρεω, 7/3/21, λίγα λεπτά μετά τη 13.00, σας περιμένω στο καθιερωμένο ραδιοφωνικό μας αντάμωμα γύρω… από τη “Μουσική Κερασιά” με θέμα την Αποκριά στην Ήπειρο από το χθες στο σήμερα. Παράλληλα με τον προφορικό λόγο θα ακούσουμε αποκριάτικα τραγούδια των Ιωαννίνων. Εκλεκτές προσκεκλημένες της εκπομπής είναι η κυρία Ρενάτα Δαλιανούδη, εκλεγμένη Επίκουρη Καθηγήτρια στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Εθνομουσικολόγος, και η κυρία Εσθήρ Σολομών, Επίκουρη Καθηγήτρια Μουσειολογίας στο Τμήμα Εικαστικών Τεχνών και Επιστημών της Τέχνης του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων.
Ταυτόχρονα, με αφορμή τη διαδικτυακή στρογγυλή τράπεζα με θέμα «Η Αποκριά στην Ήπειρο: Άλλοτε και τώρα. Μουσική, χορός, έθιμα και λαϊκά δρώμενα”, που διοργανώνεται από τη Λαογραφική Συλλογή “Γεώργιος Γιάννος” και θα λάβει χώρα αύριο το απόγευμα (7/3/21) στις 18:30 μέσω της πλατφόρμας zoom, θα αναπτύξουμε το θέμα της πολιτιστικής διαχείρισης τοπικών Λαογραφικών Μουσείων και Συλλογών με αναφορά σε δράσεις της παραπάνω Συλλογής.
Η κυρία Ρενάτα Δαλιανούδη, επιστημονική υπεύθυνη της επιστημονική αυτής στρογγυλής τράπεζας και ομιλήτρια, μας παρουσιάζει διεξοδικά τα χαρακτηριστικά της περιόδου της Αποκριάς από το παρελθόν στο παρόν, από τις “παραδοσιακές” κοινωνίες στις αστικοποιημένες και αστικές κοινωνίες, με έμφαση στα έθιμα και δρώμενα της Ηπείρου και συγκεκριμένα στο τελετουργικό της Τζαμάλας ή Τζόρας στα Ιωάννινα, συνδέοντάς τα με τη μουσική και τον χορό.
Η μουσική κι ο χορός, τονίζει η κα. Δαλιανούδη, πως ανήκουν στις εθιμικές και δρωμενικές συμπεριφορές και πρακτικές της Αποκριάς. Οι χοροί της Αποκριάς είναι “χορο-μιμικοί”. Η θεατρικότητα και η ομοιοπαθητική διάσταση εξυπηρετούσε τον αποτροπιασμό του κακού και την αφύπνιση της φύσης. Ο κυκλικός χορός λειτουργούσε ως μία ασπίδα. Ο κύκλος που δεν μπορεί να εισχωρήσει το κακό. Με το πέρασμα των χρόνων άρχισε να φθίνει η έννοια του αποτροπιασμού του κακού είτε με τον ανθρωπομορφισμό (μεταμφίεση) είτε με τον ζωομορφισμό, που είναι μέρος του τελετουργικού της Αποκριάς.
“Σήμερα έχουμε κρατήσει κάποια πράγματα, ένα χαρακτηριστικό τοπικό έθιμο και δρώμενο των Απόκρεων, όπως τις Τζαμάλες, […] Είναι από την καθαρκτήρια πυρά. Η φωτιά είχε από τα πανάρχαια χρόνια έναν εξαγνιστικό χαρακτήρα, που προκαλούσε, αυτό που λέμε, κάθαρση. Κάθαρση του ανθρώπου, κάθαρση της ψυχής. Ήταν ένας τρόπος προσέγγισης του ανθρώπου, αφού πλέον είχε εξαγνιστεί. Θα μπορούσε λοιπόν να μυηθεί στο θείο […]. Οι Τζαμάλες έχουν διατηρηθεί ως έθιμο στα Γιάννενα, όμως δεν έχουν την ίδια συλλογικότητα, όπως είχαν προπολεμικά […], (που) ήταν υπόθεση ολόκληρης της κοινότητας ή ολόκληρης της γειτονιάς. Όλη η αποκριά είναι ένα θεατρικό πλέον έθιμο. […] Λειτουργεί […] περισσότερο ως θέαμα κι ως ψυχαγωγία.”, (Ρενάτα Δαλιανούδη)
Συνεπώς, περνώντας από τις προβιομηχανικές κοινωνίες με τη Θρησκευτική Αποκριά στις μετανεωτερικές κοινωνίες και τη λαϊκη Αποκριά, χάθηκε η σύνδεση των εθίμων και των δρωμένων με τη μετάβαση από το Χειμώνα στην Άνοιξη και τον εξαγνισμό της φύσης και κυριάρχησε το γλέντι, η ψυχαγωγία και η διακωμώδηση.
Η κα. Εσθήρ Σολομών, επιστημονική υπεύθυνη της διαχείρισης, αξιοποίησης και προβολής της Λαογραφικής Συλλογής “Γεώργιος Γιάννος”, επισημαίνει στη συνομιλία μας πως αποτελεί αναγκαιότητα η καλλιέργεια μεγαλύτερης επαφής με τους ανθρώπους της περιοχής, όπου βρίσκεται ένα τοπικό Λαογραφικό Μουσείο ή μια Συλλογή, αλλά και ευρύτερα, προκειμένου να αναδειχθεί η ιστορία κι ο πολιτισμός μέσα από τα αντικείμενά της. Αποτέλεσμα των επιστημονικών συν-εργασιών με τη συγκεκριμένη Συλλογή είναι και η δημιουργία ενός Αρχείου Προφορικής Ιστορίας.
“(…) προχωρούμε σε ένα άνοιγμα της Συλλογής σε πολλά και διαφορετικά πεδία πάντοτε με την εμπλοκή των ανθρώπων της περιοχής. […] Ένα Λαογραφικό Μουσείο είναι […] ένας χώρος πολιτιστικών δράσεων ποικίλου χαρακτήρα […] ένας χώρος όπου αποτυπώνεται η ιστορία, η μνήμη, αλλά και ο σχεδιασμός του παρόντος και του μέλλοντος σε σχέση με αυτό που λέμε πολιτισμό.”, (Εσθήρ Σολομών)
Τα Λαογραφικά Μουσεία βέβαια, υποστηρίζει πως δεν μπορεί να είναι μόνο ευθύνη λίγων ανθρώπων. Οι βασικοί ρόλοι της διαχείρισης, της ανάδειξης και της συμμετοχής των κοινοτήτων ανήκουν στους ευρύτερους Φορείς, οι οποίοι πρέπει να αντιληφθούν ότι το Λαογραφικό Μουσείο αποτελεί μια σπουδαία ευκαιρία για πολιτιστική δράση.
Συντονιστείτε επομένως, διότι πολλά ενδιαφέροντα έχουμε να μάθουμε…
στη “Μουσική Κερασιά, με την Εβίτα Θεοχάρη”
Σας ευχαριστώ !
Μας ακούτε… 98, 7 & dimotikoradiofono.gr
* Η εικόνα εξωφύλλου προέρχεται από την τριπλή κασετίνα με ψηφιακούς δίσκους αποκριάτικων τραγουδιών των Ιωαννίνων, η οποία τιτλοφορείται ως “Προσωπίδες και Τζαμάλες”. Ανήκει στο αρχείο της Άννας Γκόγκου. Στην εκπομπή αυτή θα ακούσουμε τραγούδια από τους τρεις αυτούς δίσκους.
Έρευνα – Επιμέλεια – Παρουσίαση: Εβίτα Θεοχάρη
