Πέμπτη , 7 Μαρτίου 2024
Αρχική / Πολιτισμός / “Το μοιρολόι της Ηπείρου” (2ο μέρος)|Κυριακή 21.3.21-13.00|”Μουσική Κερασιά”

“Το μοιρολόι της Ηπείρου” (2ο μέρος)|Κυριακή 21.3.21-13.00|”Μουσική Κερασιά”

Χορός του Πάσχα στο Ελληνικό“, του Θεόδωρου Παπαγιάννη (γλύπτης)

Από: ΕΒΙΤΑ ΘΕΟΧΑΡΗEVITA THEOCHARI

Αύριο, Κυριακή 21 Μαρτίου, μία το μεσημέρι, ακολουθεί το 2ο μέρος στη “Μουσική Κερασιά” για το “Το μοιρολόι της Ηπείρου“. Το μοιρολόι έχει ιστορία αιώνων και η μοναδικότητά του στον ελλαδικό χώρο έγκειται στο ότι συνοδεύει τον πόνο, αλλά και τη χαρά.

Ένα τηλεοπτικό ντοκιμαντέρ με ανάλογη θεματική υπήρξε η αφορμή για τη ραδιοφωνική αυτή συνομιλία με τους εκλεκτούς καλεσμένους. Η κυρία Ρενάτα Δαλιανούδη, εκλεγμένη επίκουρη καθηγήτρια στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, Εθνομουσικολόγος και υπεύθυνη για την αρχειακή και εθνογραφική έρευνα, όπως και επιστημονική επιμέλεια του ντοκιμαντέρ, θα μας παρουσιάσει αναλυτικά τις μουσικολογικές, ανθρωπολογικές και κοινωνικές διαστάσεις του μοιρολογιού, και ο κύριος Νίκος Παπαθανασίου, σκηνοθέτης του ντοκιμαντέρ, θα μεταφέρει τις εμπειρίες του, ως σκηνοθέτη και παραγωγού, από κοινωνικές εκδηλώσεις στην Ήπειρο.

Το τηλεοπτικό ντοκιμαντέρ στην ΕΡΤ2 αποτελείται από δύο μέρη: το “Ηπειρώτικο μοιρολόγι… του θρήνου” και το “Ηπειρώτικο μοιρολόγι… της ξενιτιάς”. Συμπεριλαμβάνεται στη σειρά ντοκιμαντέρ “Σαν Παραμύθι” και θα μεταδοθεί την Κυριακή 21 και 28 Μαρτίου στις 12 το μεσημέρι.

Από αριστερά: Νίκος Παπαθανασίου, Ρενάτα Δαλιανούδη, Εβίτα Θεοχάρη. Από προσωπικό αρχείο κας. Ρενάτας Δαλιανούδη.

Στις κατηγορίες των παραδοσιακών τραγουδιών ανήκει και το μοιρολόι. Το μοιρολόι της Ηπείρου είναι διανθισμένο με πλήθος σχημάτων λόγου και εικόνων. Πρόκειται για φωνητικό ή οργανικό σκοπό, κατά βάση αυτοσχεδιαστικό. Εκφραστής του θρηνητικού μοιρολογιού είναι η γυναίκα στην εστία, η οποία ατομικά ή συλλογικά εξωτερικεύει δημόσια όσα νιώθει. Επίσης, τα τραγούδια της ξενιτιάς εσωκλείουν πολλά στοιχεία από το μοιρολόι, διότι ο αποχωρισμός της πατρίδας και της οικογένειας και ο πόνος που αυτός επιφέρει, ισοδυναμεί συχνά με την οδύνη του θανάτου.

Αλησμονώ και χαίρομαι, θυμούμαι και λυπούμαι, αχ αλησμονώ και χαίρομαι, αχ θυμιούμαι και λυπούμαι, αχ θυμήθηκα την ξενιτιά και θέλω να πηγαίνω, αχ θυμήθηκα την ξενιτιά και θέλω να πηγαίνω,

αχ σήκω μανά μ’ σήκω και ζύμωσε καθάριο παξιμάδι, αχ σήκω μανά μ’ και ζύμωσε, αχ καθάριο παξιμάδι, αχ με πόνους βάλει το νερό, με δάκρυα το ζυμώνει, αχ πόνους βάζει το νερό, με δάκρυα το ζυμώνει … “, (“Αλησμονώ και Χαίρομαι”, της ξενιτιάς, Δερόπολη. Άκου εδώ.)

Επομένως, συναντούμε στην Ήπειρο μοιρολόγια του θρήνου, της ξενιτιάς, αλλά και του γλεντιού. Η θλίψη και η χαρά συνυπάρχει σε κάθε έκφραση της καθημερινότητας. Τα τραγούδια του γάμου αναδεικνύουν αυτή τη συνύπαρξη, καθώς η φυσική απομάκρυνση από την πατρική οικία προκαλεί συναισθήματα θλίψης, αλλά και χαράς για το νέο ξεκίνημα.

Ορέ αφήνω γεια στη γειτονιά, σ’ όλα τα παλληκάρια, ορέ αχ αχ Μάνα μου γλυκιά, ορέ σ’ όλα τα παλληκάρια, όρε αχ αχ φεύγω μακριά…

Ορέ αφήνω και στη μάνα μου τρία γυαλιά φαρμάκι, ορέ αχ αχ μάνα μου γλυκιά, ορέ τρία γυαλιά φαρμάκια, ορέ αχ αχ δε θα με βλέπεις πια…“, (“Αφήνω γεια στη γειτονιά”, του γάμου, Μέτσοβο. Ηχογράφηση “Μουσική Κερασιά“. Άκου εδώ.)

Ρενάτα Δαλιανούδη. Από προσωπικό της αρχείο.

Η κα. Ρενάτα Δαλιανούδη τονίζει στη συζήτησή μας ότι τα μοιρολόγια είναι καθιστικά, φωνητικά ή οργανικά. Είναι ελεύθερου ρυθμού. Υπάρχουν βέβαια και περιπτώσεις με εμμελή λόγο και έμμετρο στίχο με τη συνοδεία μουσικής. Επιπλέον, είναι κατά κύριο λόγο αυτοσχεδιαστικά τραγούδια ως προς το στίχο κι ως προς τα μουσικά μοτίβα.

Η Ήπειρος έχει την ιδιαιτερότητα να έχει και οργανικά μοιρολόγια, τα οποία συνήθως συνδέονται και με περιπτώσεις και καταστάσεις χαράς και διασκέδασης.“, (Ρενάτα Δαλιανούδη)

Τα μοιρολόγια, αναφέρει, πως εκφράζουν έντονα συναισθήματα, όπως ο πόνος, το πάθος με την αρχαιοελληνική έννοια, ο νόστος και η χαρά. Τα θρηνητικά μοιρολόγια εξωτερικεύονται κυρίως από τις γυναίκες, συντελώντας στη σύνδεση του ιδιωτικού με τον δημόσιο χώρο. Αντίθετα, τα μοιρολόγια του γλεντιού αποτελούν ως επί το πλείστον ανδρική υπόθεση. Σε κάθε γλέντι υπάρχει γενικότερα το αίσθημα της απομάκρυνσης από τη φυσική παρουσία.

Ακόμα και στη χαρά, ακόμα και στο γλέντι, ενυπάρχει η έννοια του πόνου και της απουσίας. Δηλαδή ξεκινάει ένα γλέντι, ξεκινάει ένα πανηγύρι και ξεκινάει πρώτα, τιμώντας αυτούς που έχουνε φύγει είτε έχουνε φύγει από τη ζωή λόγω θανάτου είτε είναι μακριά μας και δεν τους έχουμε κοντά μας να είναι συν-κοινωνοί αυτού του συμποσίου, αυτού του γλεντιού, της χαράς. Οπότε είναι ένας φόρος τιμής και ταυτόχρονα μία ψυχική ανάταση, κυρίως για τον Ηπειρώτη.“, (Ρενάτα Δαλιανούδη)

Στον γάμο επίσης, επισημαίνει στο πλαίσιο των προβιομηχανικών κοινωνιών συνυπάρχει η αίσθηση του αποχωρισμού και η αίσθηση της χαράς, όπως άλλωστε συμβαίνει και στον ελληνικό πολιτισμό και στη ζωή μας με τη συχνή παρουσία των διπόλων “λαϊκό – λόγιο”, “λύπη – χαρά”, “μέρα – νύχτα”. “Η φύση έχει προνοήσει για τις αλλαγές αυτές.“, αναφέρει χαρακτηριστικά.

Ο κος. Νίκος Παπαθανασίου, βραβευμένος σκηνοθέτης, έχει παρουσιάσει στο κοινό χιλιάδες ντοκιμαντέρ. Η σειρά των ντοκιμαντέρ “Σαν Παραμύθι” συνεχίζει μία επιτυχημένη πορεία σχεδόν 18 ετών. Στη συνομιλία μας αναφέρει ότι η σειρά αυτή προέκυψε από…

[…] πρόσωπα που […] μένανε πίσω, ενώ είχανε πολύ σημαντική προσφορά στον τόπο. […]

[…] έβλεπα κάποιους κρυμμένους ήρωες ή θαμμένους, που δεν είχανε βγει ποτέ στην επιφάνεια. Και σκέφτηκα λοιπόν πως αυτοί οι άνθρωποι θα έπρεπε να βγουν.”, (Νίκος Παπαθανασίου)

Είναι η πρώτη φορά στην ελληνική τηλεόραση, μας πληροφορεί ο κος. Παπαθανασίου, που καταγράφεται και παρουσιάζεται το μοιρολόι της Ηπείρου μέσω ενός ντοκιμαντέρ.

Από αριστερά: Βασίλης Νιτσιάκος, (μπροστά), Ρενάτα ΔαλιανούδηΝίκος Παπαθανασίου. Από προσωπικό αρχείο κας. Ρενάτας Δαλιανούδη.

Στο ντοκιμαντέρ συμμετέχουν αξιόλογοι άνθρωποι των γραμμάτων και των τεχνών. Εκτός από την κα. Ρενάτα Δαλιανούδη, θα μιλήσουν ο κος. Βασίλης Νιτσιάκος, Καθηγητής Κοινωνικής Λαογραφίας του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων, η κα. Νάντια Σερεμετάκη, Καθηγήτρια Πολιτισμικής Ανθρωπολογίας στο Πανεπιστήμιο της Νέας Υόρκης. η κα. Βασιλική Χρυσανθοπούλου, Επίκουρη Καθηγήτρια Κοινωνικής Λαογραφίας στο Ε.Κ.Π.Α., ο κος. Κώστας Λώλης, μουσικός και συνθέτης, ο κος. Παναγιώτης Τζόκας, Πολιτισμολόγος και παραγωγός στην ΕΡΑ Ιωαννίνων, ο κος. Παντελής Μπουκάλας, δημοσιογράφος και ερευνητής δημοτικού τραγουδιού, ο κος. Σάββας Σιάτρας, τραγουδιστής του δημοτικού τραγουδιού, ο κος. Νίκος Φιλιππίδης, μουσικός του κλαρίνου, ο κος. Πετρο-Λούκας Χαλκιάς, μουσικός του κλαρίνου και η κα. Φεβρωνία Ρεβύνθη, παραγωγός στην ΕΡΑ Ιωαννίνων.

Επιπλέον, θα εμφανιστούν μουσικές κομπανίες με σπουδαία πορεία στον χώρο της παραδοσιακής μουσικής της Ηπείρου. Ο Πετρο-Λούκας Χαλκιάς (κλαρίνο) και η κομπανία του: Βαγγέλης Κουμζής (βιολί), Χριστόφορος Ζούμπας (λαούτο), Θοδωρής Μπαλντούμας (ντέφι). Ακόμη, ο Σάββας Σιάτρας (τραγούδι) με την κομπανία του: Βασίλης Παπαγεωργίου (κλαρίνο), Λ. Τζόκας (βιολί), Γιάννης Διαμάντης (λαούτο), Κώστας Σιάτρας (ντέφι). Επίσης, ο Νίκος Φιλιππίδης (κλαρίνο) με την κομπανία του: Κώστας Κίκιλης (βιολί), Κώστας Φιλιππίδης (λαούτο), Λευκοθέα Φιλιππίδη (τραγούδι), καθώς και η Παγώνα Αθανασίου (τραγούδι) με τους μουσικούς: Θανάσης Χαλιλόπουλος (κλαρίνο), Κώστας Κίκιλης (βιολί), Θωμάς Κωνσταντίνου (λαούτο) και Κώστας Μερετάκης (κρουστά). Συνακόλουθα, η Κατερίνα Ζάκκα (τραγούδι) μαζί με τους μουσικούς του Πετρο-Λούκα Χαλκιά. Τέλος, ο Κώστας Κωσταγιώργος (βιολί) μαζί με τον Φώτη Παπαζήκο (τραγούδι) και τον Γιάννη Διαμάντη (λαούτο).

Ο Σάββας Σιάτρας και η κομπανία του (Βλ. παραπάνω).
Ο Πετρο-Λούκας Χαλκιάς στο κέντρο μαζί με την Κατερίνα Ζάκκα (αριστερά), τον Νίκο Παπαθανασίου (αριστερά), την Ρενάτα Δαλιανούδη, τον Χριστόφορο Ζούμπα (λαουτίστα) δίπλα της και τον Βαγγέλη Κουμζή (βιολιστή).
Η Παγώνα Αθανασίου με τους μουσικούς: Θανάσης Χαλιλόπουλος (κλαρίνο), Κώστας Κίκιλης (βιολί), Κώστας Μερετάκης (κρουστά).
Ο Κώστας Κωσταγιώργος (βιολί) μαζί με τον Φώτη Παπαζήκο (τραγούδι) και τον Γιάννη Διαμάντη (λαούτο).
Από αριστερά: Νίκος Παπαθανασίου, Ρενάτα Δαλιανούδη, Χάρης Μαυροφοράκης (RGB Studios). Από προσωπικό αρχείο κας. Ρενάτας Δαλιανούδη.

Συντονιστείτε…

στη “Μουσική Κερασιά, με την Εβίτα Θεοχάρη

Δημοτικό Ραδιόφωνο Ιωαννίνων

Ακολουθήστε τη “Μουσική Κερασιά: Facebook: “Μουσική Κερασιά, με την Εβίτα Θεοχάρη”

Ακολουθήστε τα προσωπικά μου προφίλ: Facebook: Evita Theochari / Instagram: evita_theochari

Δείτε Επίσης

Σ.Σουρέλης (Αντιπρόεδρος Ένωσης Ξενοδόχων Ιωαννίνων)-Συγχαρητήρια στην πρωτοβουλία της Υπουργού για την αξιοποίηση του τ. βασιλικού κτήματος του Τατοίου .Όσα χρήματα και αν δαπανηθούν, θα έρθουν πίσω στο πολλαπλάσιο

  Από: Γιώργος Γκόντζος([email protected])—  Τα συγχαρητήρια στην Υπουργό Πολιτισμού για το στρατηγικό σχέδιο του Υπουργείου ...